|
Брест-Литовск
ИМХО неправильно использовать название Брест-Литовск для заведения 15 века. Историческое русинское название города - Берестье (современный белорусский - Bierascie , Берасце). Позже оно преобразовалось в польский Brzesc, а затем к нему было добавлено прилагательное «литовский» - Brzesc Litewski . Только после прихода русских они русифицировали польское название и получили Брест-Литовск . Так что мы должны использовать либо Бжеск-Литевки, либо Берасцкие Литовские . Если никто не возражает, я бы переместил статью в Берестское Литовское воеводство - Czalex 16:45, 22 июля 2009 г. (UTC)
Глогер, Geografia historyczna
Зигмунт Глогер, Geografia historyczna ziem dawnej Polski. W tekście 63 autentycznych rycin, Краков 1903
Województwo Brzesko-litewskie.
Po Dirze, Olegu, Igorze, Świętosławie i Jaropełku, szósty z rzędu skandynawski czyli waregski konung, tj książę, władca Kijowa, prawnuk Ruryka, pierwszewiatkijowa, prawnuk Ruryka, pierwszewiatrikijowa, więtosławie,, W Chersonie od Greków książę ten wiarę chrześcijańską przyjął i do Kijowa, będącego ogniskiem swej władzy, takową wprowadził, kazawszy posąg słowiańskiego Peruna przywówij On też utrwaliwszy panowanie swoje w ziemiach od Dniepru do Bugu, osadził w nich trzech z pomiędzy licznych swoich synów. Te ich trzy dzielnice były: wołyńska, oddana Wsiewłodowi, gdzie był założony gród Włodzimierz, drewlańska z Owruczem, oddana Świętosławowi i poleska zgowełas Dziś byłoby to upośledzeniem dla księcia osadzić go na Polesiu. Але ж czasach гды rolnictwo NIC prawie Jeszcze Nie znaczyło, A Живиля Narod głównie Ryba я zwierzyna, bogaciły Засом futra я Скорый, гды najlepszemi drogami былы rzeki, A najsilniejszą twierdzą moczary - Полесье mające najwięcej Wod я kniei przedstawiało wówczas dzielnicę Jedna г lepszych. Wsiewłod wołyński i więtosław drewlański musieli wcześnie zejść ze świata, skoro o nich nic latopisowie nie podają. Świętopełk jeden przeżył braci i torował drogę wpływowi polskiemu na Wołyń. Biskup pomorski z Kołobrzegu, Reinbern, osobisty przyjaciel Bolesława Wielkiego przywiózł żonę Świętopełkowi do Turowa. Kraje zabużne świeo nawrócone, a zwłaszcza Polesie, były jeszcze nieuprawioną rolą dla chrześcijaństwa. Reinbern pierwszy apostołować tu przyjechał. Dytmar powiada, iż mąż ten „w wyższej kształcony umiejętności przez rozumnych mistrzów, dostąpił pasterskiej dostojności drogą zasługi”. On pierwszy zniszczył tu bałwany pogańskie i tępił ogniem świątynie bałwochwalców. «Nowotną płonkę zaszczepiał Bogu w nazbyt dzikiem drzewie». Włodzimierz biskupa kołobrzeskiego oraz Świętopełka i Bolesławównę polską kazał uwięzić, niedługo jednak sam zakończył życie, a wówczas Świętopełk wapantopełk zapantopełk. Bolesław Chrobry pierwszy raz stanął nad Bugiem, chcąc powetować krzywdy z czasów Mieczysława I w grodach Czerwieńskich, zabranych Lachom przez Włodzimierza, zamyślał prłykowie pły. Wszędzie po drodze witali go Wołynianie „z wielkiem poszanowaniem i podarunkami”, a jak zapewnia współczesny Dytmar, «cała kraina obróciła się do zwycięzcy».
Później ро śmierci Jarosława, twórcy «Prawdy ruskiej», ziemie miedzy Bugiem я Dnieprem przechodziły Długa DOBE podziałów я rozdrobnienia на liczne księstwa, wśród których księstwo Turowskie, obejmujące prawie Кейл środkowe Полесье г Pińskiem, zmieniało ciągle swoich książąt Az сделать Roku 1316 сделать 1320, w którym wcielone zostało przez Gedymina do Litwy. Syn Gedymina, Kiejstut, otrzymał w dziale całą zachodnią część Litwy, tj późniejsze województwo Trockie, Podlasie i Polesie brzeskie. Do Polesia tego musiał i Pińsk należeć, są bowiem wyraźne ślady panowania Zygmunta, syna Kiejstutowego w Pińsku. Tym sposobem w jedną dzielnicę brzeską łączono Polesie brzeskie, pińskie i turowskie, ciągnące się po obu brzegach Muchawca oraz górnej i średniej Prypeci. Gdy potem podczas unii lubelskiej roku 1569 regulowano województwa, Brześć, który z okolicznym krajem zarówno jak Podlasie, należał do Kiejstutowej dzielnicy Trockiej, zystutowej dzielnicy Trockiej, zołość dzielnicy Trockiej, zoło. Wówczas to utworzono województwo Brzeskie w granicach, które do other podziału Polski dotrwały. Cała środkowa i wschodnia część tego 50 mil długiego województwa, było to właśnie dawne księstwo Turowskie z Pińskiem, gdzie panowała niegdyś ze więgoóperałkasiem. I z tego to powodu niniejszy ustęp o województwie Brzeskiem zaczęliśmy od wiadomości o księstwie Turowskiem. Naturalnie o tożsamości zupełnej ich rubieży nie może być nigdy mowa na Polesiu, gdzie jeszcze w kilka wieków póniej, nawet majątki prywatne nie miały czościęsto postanownicślech.
Województwo Brzeskie z roku 1569 graniczyło od północy na całej swej długości, począwszy od źródeł rzeki Narwi aż pod Petryków nad Prypeci, z województwegozjmówskiegóws, zwojewództwegozjmówskiegów. Na południe sucha granica z województwem Kijowskiem, Wołyńskiem i ziemią Chełmską ciągnęła się ze wschodu od okolic Owrucza na zachód aż do granicy województwa Lubelskiów Pizewskiego u rziizeki. Zachodnią granicę stanowiło województwo Podlaskie od Parczewa aż po miasto Narewkę nad rzeką Narwią. Zawarte w powyższych granicach województwo Brzeskie dzieliło się na dwa olbrzymie powiaty: Brzeski i Piński. Oba te powiaty w swoich stolicach mają starostwa grodowe iu siebie sejmikują, obierając każdy po dwóch posłów i po dwóch deputatów trybunalskich. Senatorów krzesłowych było dwóch, tj wojewoda i kasztelan brzesko-litewscy. Wojewoda zasiadał krzesło po rawskim. Do dóbr stołowych królewskich należały w tem województwie dwie ekonomie: Brzeska z Kobryniem i Pińska. „Okazowanie” zbrojnego rycerstwa odbywało się w obu miastach powiatowych. Herbem województwa Brzeskiego była Pogoń w polu czerwonem, tylko że ubiór na koniu i rycerzu nie był biały, ale błękitny. Województwo to dla rozróżnienia od Brzesko-kujawskiego nazywano bądź Brzesko-litewskiem bądź Brześciańskiem.
Miasta znaczniejsze былов: Брест litewski, Przy ujściu Muchawca делает Buga, pamiętny synodem UNII kościelnej г ROKU 1596, Пинск, będący jakby STOLICA Полесье, Turow, znany Juz ш wieku X, Dawna Stolica księstwa Turowskiego, Бял-Radziwiłłowska г pałacem Radziwiłłów я szkołami, zwanemi Akademia, zostającą стручок władzą wszechnicy krakowskiej, która той dosyłała г swego ramienia profesorów, KODEN hrabstwo sapieżyńskie, Волчина г pałacem książąt Czartoryskich, Kamieniec litewski ге starożytną Wieżą Zamkowa, której liczne wieki skruszyć Jeszcze Nie zdołały.
Północo-zachodni kąt województwa Brzeskiego zajmowała puszcza Białowieska, której należy się w książce niniejszej oddzielny ustęp. W czasach przedjagiellońskich cała kraina litewska przedstawiała jedną olbrzymią, rzekami tylko i pasmami jezior poprzecinaną puszczę. Dopiero udzielający się z Polski do Litwy potężny ruch rolniczy w wieku XIV, odsłaniając pomiędzy lasami pola, wytwarzał pewne granice i nazwy dziewiczych puszcz oddzielnych. Monarchowie, do których należało wyłącznie prawo łowów na grubszego zwierza w całym kraju, zaczęli się opiekować puszczami, pozostającemi w ich ręku. Do najcelniejszych takich puszcz należała, położona przy źródłach Narwi i Narewki, nazwana w wieku XV, zapewne od jakiejś białej wieży książęcego myśliwzkieskieska „Bamecowskiego zameciego”. Znajdowała się ona na wododziale europejskim, bo wody jej ściekały z jednej strony do Narwi i Bugu, to jest Bałtyku, az other przez Prypeć i Dniepr do morza Czarnego. Wyborna gleba leśna i wilgoć umiarkowana wytworzyły w tej puszczy bujniejszy, niż gdzieindziej, porost drzew rozmaitych i wszelkiej roślinności. Warunki powyższe, ш ге połączeniu znacznym obszarem leśnym я opieką, Dana przez Królów Polskich, spowodowały, że Беловежская Пуща STALA się ostatniem ш Europie, А bodaj dziś я на całym Starym lądzie schroniskiem żubrów, ш stanie pierwotnej dzikości zostających.
Maszty z borów Białowieży musiały być już w średnich wiekach wysoko na zachodzie cenione, skoro w archiwach hiszpańskich i portugalskich dochowały się z początku XV wiekugo relacy Nartezachska i okwe drojachsów. Długosz i Bielski piszą, że Jagiełło z Witołdem w roku 1409 przez ośm dni polowali w Białowiey, głównie w celu zaopatrzenia się w mięso dla wojska przed zamierzonj wielkze wojska przed zamierzonj wielkze wojska przed zamierzonj wielkze wojska przed zamierzon wielkze wojska przed zamierzon wielkze wojska przed zamierzonj wielkze wojska przed zamierzonj wielkze wojska przed zamierzonj wielkzew. Jako ubiwszy ogromną moc zwierzyny, kazali ją nasolić iw Beczkach spławić Narwią i Wisłą do Płocka, а запасы те przydały się bardzo roku następnego w wojnie grunwaldzkiej. W roku znów 1426, podczas strasznego morowego powietrza w Polsce i na Litwie, szukali tu przed niem schronienia Witołd i Jagiełło razem z onami. Wtedy to król, polujc, złamał sobie nogę w goleniu, skutkiem upadku konia, a miało to stać się w miejscowości, zwanej «Jelenie góry». Prawdopodobnie w owych czasach powstała tu pierwsza wieś w puszczy, zapewne gdzie dziś w straży Browskiej jest miejscowość, zwana «Starą Białowieżą», od której o wierzósko zili le ».
Po Jagielle i Witołdzie zjeżdżali tu na łowy wszyscy monarchowie polscy. Przybywał Zygmunt I и Zygmunt August w przejazdach z Korony do Litwy. Стефан Баторий, zawołany myśliwy, nieraz tu z Grodna dojeżdżał, az pobytu jego pozostała pamitka w nazwie «Góry Batorowej», położonej w straży Hajnowskiej. Jan Kazimierz polował roku 1650 także w tych lasach, na pamiątkę zaś wielkich łowów Augusta III w roku 1752 postawiono nad brzegiem Narewki kamienny obelisk ze szczegółowem wyliczyniem nazzewisk. Станислав Август, powracając z sejmu grodzieńskiego roku 1784, polował tu przez trzy dni. Uporz idkowanie i pomierzenie puszczy Białowieskiej miało nastąpić po raz pierwszy za Zygmunta Augusta, a uskuteczniane było także za Władysława IV, podobnie jak podzieło kodziało puso. Ostatecznie urządzał te lasy za Stanisława Augusta głośnej pamięci podskarbi nadworny litewski, Antoni Tyzenhauz, zarządzający dobrami stołowemi królewskiemi, do których «Leśłiałieskiemi».
Rzeka Narew ma swoje źródła na wschodnim krańcu puszczy, której stanowiła północną granicę od powiatów: Grodzieńskiego i Wołkowyskiego. Zachodną ścianę puszczy tworzyło województwo Podlaskie. Rzeczka Narewka przepływała środkiem obszaru puszczy, który obejmował 23 мили kwadratowe я podzielony быль на 12 straży, mających następujące nazwy: Августовский, Narewska, Browska, Hajnowska, Leśniańska, Starzyńska, Stołpowicka, Krukowska, Okolnicka, Świetliczańska, Podbielska я Dziadowlańska. Straże te pooddzielane były od siebie t. zw. „Duktami”, czyli przecięciami, na 12 łokci szerokiemi, idącemi w kierunku promieni od środkowego punktu puszczy, którym była dzisiejsza wieś Białowiea. Zaprowadzeni w końcu XVI stulecia strażnicy nie pobierali żadnej pensyi, ale każdy z nich posiadał osadę rolną, która, wraz z obowizkami, z ojca na syna przechodziła. Oprócz nich mieszkali w puszczy osocznicy, których obowiązkiem było naprawianie dróg w puszczy, stawanie do obławy podczas łowów i przygotowywanie stogów sów na zimr. Wiele osad, czyli t. zw. bud, założonych było pierwotnie w puszczy przez „mazurów”, którzy, trudniąc się wypalaniem potażu i smoły, rozchodzili się z Mazowsza i osiadali po leśnych zakąwytkach Lit.
Wierszopis, Jędrzej Zbylitowski, wydał w roku 1589: «Pisanie satyrów puszcz litewskich», które tak zaczyna:
„Z gęstych lasów, gdzie Narew cicho zdawna bieży I od strumieniów, które biegną z Białowiey” и тд.
Poemat ten przypisany został Annie, królewnie szwedzkiej, zamieszkujcej zamek brodnicki, siostrze Zygmunta III, a córce króla Jana szwedzkiego i Katarzyny Jagiłucłówki Jagiłucłówki.