Dies irae


Dies irae (лат., букв. «день гнева», имеется в виду день Страшного суда) — секвенция в католической мессе, один из самых популярных доныне григорианских распевов.

Автором текста Dies irae считается францисканский монах Фома Челанский (XIII в.). Автор музыки неизвестен. Dies irae — один из самых известных григорианских распевов, широко использовался на протяжении столетий в музыке профессиональных композиторов. В тексте секвенции описывается Судный день. Заключительные стихи символизирует восхождение душ людей к Божественному трону, где праведники будут избраны для наследования рая, а грешники — низвергнуты в геенну огненную.

Секвенция Dies irae включалась в обиходные книги католиков начиная со времён Тридентского собора вплоть до Второго Ватиканского собора. В новое чинопоследование мессы (1970) она не включена.

Автор и датировка музыки неизвестны. По (устаревшей) научной традиции «композитором» считается Адам Сен-Викторский (ум. 1146)[1]. Мелодия «Dies irae» впервые регистрируется в южноитальянском миссале (в секции заупокойной мессы)[2], который датируется серединой XIII в. (см. цифровое факсимиле фрагмента). В широкое употребление в католической заупокойной мессе секвенция «Dies irae» вошла не ранее конца XV века. Тем же временем датируются первые полифонические обработки мелодии (и текста).

Одним из источников текста Фомы Челанского признаётся отрывок из (ветхозаветного) пророка Софонии, в версии Вульгаты:

Dies irae, dies illa
solvet saeclum in favilla
teste David cum Sibylla

Quantus tremor est futurus
quando judex est venturus
cuncta stricte discussurus

Tuba mirum spargens sonum
Per sepulcra regionum,
Coget omnes ante thronum.

Mors stupebit et natura
Cum resurget creatura
judicanti responsura

Liber scriptus proferetur
in quo totum continetur
unde mundus judicetur

Judex ergo cum sedebit
quidquid latet apparebit
nil inultum remanebit

Quid sum miser tunc dicturus
quem patronum rogaturus
cum vix justus sit securus?

Rex tremendae majestatis,
qui salvandos salvas gratis,
salva me, fons pietatis.

Recordare, Jesu pie,
quod sum causa tuae viae:
ne me perdas illa die.

Quaerens me sedisti lassus;
redemisti crucem passus.
Tantus labor non sit cassus.

Juste Judex ultionis
donum fac remissionis
ante diem rationis.

Ingemisco tanquam reus:
culpa rubet vultus meus.
supplicanti parce, Deus.

Qui Mariam absolvisti
et latronem exaudisti,
mihi quoque spem dedisti.

Preces meae non sunt dignae,
sed tu bonus fac benigne,
ne perenni cremer igne.

Inter oves locum praesta
et ab haedis me sequestra,
statuens in parte dextra.

Confutatis maledictis
flammis acribus addictis,
voca me cum benedictis.

Oro supplex et acclinis
cor contritum quasi cinis,
gere curam mei finis.

Lacrimosa dies illa
qua resurget ex favilla
judicandus homo reus.

huic ergo parce, Deus.
Pie Jesu Domine,
dona eis requiem.

Amen.